W ostatnich latach coraz częściej mówi się o tym, że zdrowie całego organizmu zaczyna się w jelitach. Naukowcy potwierdzają, że stan mikrobioty jelitowej, czyli zbiorowiska miliardów bakterii, wpływa na odporność, metabolizm, nastrój, a nawet procesy starzenia. Jednym z kluczowych związków produkowanych przez te bakterie jest kwas masłowy – organiczny krótkołańcuchowy kwas tłuszczowy (SCFA).

Maślan sodu to forma stabilna kwasu masłowego, w której jon sodu pozwala na łatwiejsze stosowanie go w suplementach diety. Dzięki nowoczesnym technologiom produkcji możliwe jest zamknięcie maślanu sodu w kapsułkach o przedłużonym lub opóźnionym uwalnianiu, co pozwala mu dotrzeć bezpośrednio do jelita grubego – miejsca, gdzie wykazuje swoje najważniejsze działania biologiczne.

Czym jest maślan sodu?

Kwas masłowy powstaje naturalnie w jelicie grubym w wyniku fermentacji błonnika pokarmowego przez bakterie z rodzaju Clostridium, Eubacterium czy Faecalibacterium prausnitzii. Niestety, współczesna dieta uboga w błonnik, przewlekły stres i antybiotykoterapia mogą znacznie zmniejszać produkcję kwasu masłowego.

Maślan sodu jest solą sodową tego kwasu, charakteryzującą się:

  • dobrą stabilnością w warunkach produkcyjnych,

  • neutralnym smakiem i zapachem (dzięki kapsułkom),

  • możliwością precyzyjnego dawkowania.
     

Mechanizm działania maślanu sodu

1. Główne źródło energii dla kolonocytów

Komórki nabłonka jelitowego (kolonocyty) czerpią aż 70% energii właśnie z utleniania kwasu masłowego. Dzięki temu mogą szybciej się regenerować i utrzymywać szczelność bariery jelitowej [1].

2. Właściwości przeciwzapalne

Maślan sodu hamuje aktywację czynników prozapalnych, takich jak NF-κB, i jednocześnie stymuluje rozwój komórek T regulatorowych (Treg), które modulują odpowiedź immunologiczną [2].

3. Uszczelnianie bariery jelitowej

Dzięki zwiększeniu ekspresji białek tzw. tight junctions (połączeń ścisłych), maślan zapobiega „przeciekaniu” jelita i przenikaniu toksyn, bakterii czy cząsteczek pokarmowych do krwiobiegu [3].

4. Regulacja mikrobioty

Maślan sprzyja rozwojowi korzystnych bakterii, takich jak Lactobacillus czy Bifidobacterium, jednocześnie ograniczając wzrost patogenów [4].

5. Działanie epigenetyczne

Kwas masłowy jest naturalnym inhibitorem deacetylaz histonowych (HDAC), co oznacza, że może wpływać na ekspresję genów, w tym tych związanych z odpornością i naprawą DNA [5].

 

Maślan sodu w badaniach naukowych

Choroby zapalne jelit (IBD)

W badaniu Canani i wsp. [2] suplementacja maślanem sodu u pacjentów z wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego w fazie remisji zmniejszyła częstość nawrotów i poprawiła markery zapalne.

Zespół jelita drażliwego (IBS)

Vanhoutvin i wsp. [1] wykazali, że podawanie maślanu sodu w dawce 300 mg dwa razy dziennie przez 4 tygodnie zmniejszało bóle brzucha i poprawiało jakość życia pacjentów z IBS.

Biegunki poantybiotykowe

Maślan sodu wspiera odbudowę mikrobioty po antybiotykoterapii i zmniejsza ryzyko biegunek związanych z Clostridioides difficile.

Prewencja raka jelita grubego

Badania in vitro pokazują, że kwas masłowy hamuje proliferację komórek nowotworowych i indukuje ich apoptozę, przy jednoczesnym wspieraniu zdrowych komórek nabłonka [4].

 

Zastosowania praktyczne

Maślan sodu może być rozważany w suplementacji w przypadku:

  • wrzodziejącego zapalenia jelita grubego (w remisji),

  • choroby Crohna (w fazie wyciszenia),

  • zespołu jelita drażliwego,

  • biegunek przewlekłych i poantybiotykowych,

  • zwiększonej przepuszczalności jelit (leaky gut),

  • profilaktyki chorób jelita grubego.

 

Bezpieczeństwo i dawkowanie

Maślan sodu jest generalnie dobrze tolerowany, jednak u części osób może powodować wzdęcia lub łagodne dolegliwości jelitowe na początku stosowania.
Zwykle stosuje się 150–300 mg maślanu sodu 1–2 razy dziennie, w kapsułkach o opóźnionym uwalnianiu.
Nie ma przeciwwskazań do długotrwałego stosowania, choć w chorobach przewlekłych zawsze warto skonsultować suplementację z lekarzem.

 

Maślan sodu to jeden z najważniejszych metabolitów bakteryjnych w jelitach, o udowodnionym wpływie na zdrowie układu pokarmowego i ogólną odporność. Jego suplementacja może przynosić korzyści w wielu schorzeniach związanych z zaburzeniem bariery jelitowej i dysbiozą. Dzięki rosnącej liczbie badań klinicznych, maślan sodu staje się ważnym elementem nowoczesnej dietoterapii i profilaktyki chorób cywilizacyjnych.

Źródła:
[1] Vanhoutvin SA et al. Butyrate-induced transcriptional changes in human colonic mucosa. PLoS One. 2009;4(8):e6759.
[2] Canani RB et al. Potential beneficial effects of butyrate in intestinal and extraintestinal diseases. World J Gastroenterol. 2011;17(12):1519-1528.
[3] Kelly CJ et al. Crosstalk between microbiota-derived short-chain fatty acids and intestinal epithelial HIF augments tissue barrier function. Cell Host Microbe. 2015;17(5):662-671.
[4] Hamer HM et al. Review article: the role of butyrate on colonic function. Aliment Pharmacol Ther. 2008;27(2):104-119.
[5] Davie JR. Inhibition of histone deacetylase activity by butyrate. J Nutr. 2003;133(7 Suppl):2485S-2493S.